Η έρευνα στην Ομαδική Αναλυτική Ψυχοθεραπεία: ανασκόπηση των μελετών αποτελεσματικότητας

 

Καλλιόπη Παναγιωτοπούλου MD PhD

 

Αλλεργιολόγος – Εκπ/νη Ομαδική Αναλύτρια

 

Mail: panagiotopouloukp@gmail.com

 

 

 

Εισαγωγή

 

Ο Foulkes συμφωνούσε με την άποψη του Freud για την έρευνα. Έγραψε: ‘’Κάθε θεραπευτική συνεδρία θα μπορούσε να εκληφθεί ως πείραμα ή ερευνητική δοκιμή. Αυτή η σύμπτωση θεραπείας και έρευνας αποτελεί πλέον κοινό τόπο στην ιατρική και ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την πρόοδο στο θεραπευτικό πεδίο. Ωστόσο, για πολλούς ψυχοθεραπευτές, ακόμη και αυτή η μέτρια επιστημονική στάση εκλαμβάνεται ως παρεμβολή συναισθηματικής απόστασης μεταξύ του θεραπευτή και του ασθενούς του. Η έρευνα ερμηνεύεται ως ενεργητική παρέμβαση στην αυθόρμητη εξέλιξη της θεραπευτικής σχέσης’’. (Foulkes and Anthony, 1984) (μετάφραση δική μου). Ο James Anthony πάντως, λίγο πριν τον πρόσφατο (2014) θάνατο του, ισχυρίστηκε ότι η εμπειρική έρευνα στην ομαδική ανάλυση είναι ‘’κρισίμως σημαντική για το μέλλον’’. (Anthony, 2016) (μετάφραση δική μου).

 

 

 

Μελέτες

 

Από το Πανεπιστήμιο του Sheffield, διενεργήθηκε συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας η οποία επιβεβαίωσε ότι οι ομαδικές θεραπείες είναι αποτελεσματικότερες από τη λίστα αναμονής ή τις ομάδες ελέγχου τα μέλη των οποίων αντιμετωπίστηκαν με την συνήθη (πλην ψυχοθεραπείας) φροντίδα. Στην έρευνα αυτή συμπεριελήφθησαν 19 μελέτες ανασκόπησης και 34 πρωτότυπες μελέτες, οι οποίες σταθερά αναδεικνύουν ότι η ομαδική ψυχοθεραπεία είναι αποτελεσματική προσέγγιση σε ποικίλες ψυχοπαθολογικές καταστάσεις και σε διάφορα πλαίσια. Στις καταστάσεις που αντιμετωπίστηκαν περιλαμβάνονται διαταραχές προσωπικότητας, διαταραχές πρόσληψης τροφής, διαταραχές μετατραυματικού στρες, κακοποιητικές σχέσεις, σχιζοφρένεια, επιπεπλεγμένο πένθος, παιδική σεξουαλική κακοποίηση (Blackmore, 2009, 2012).

 

Στο Πανεπιστημιακό νοσοκομείο Cologne της Γερμανίας, περισσότεροι από 450 εξωτερικοί ασθενείς υποβλήθηκαν σε μακράς διαρκείας ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία από 28 ομαδικούς αναλυτές σε συνήθεις συνθήκες (PAGE-Study). Τα αποτελέσματα έδειξαν στατιστικά σημαντική κλινική βελτίωση, ως προς όλα τα επίπεδα έρευνας, δηλαδή συμπτώματα, διαπροσωπικά προβλήματα, θεραπευτικούς στόχους, συνολική ψυχιατρική λειτουργικότητα, και μάλιστα με βελτίωση των αποτελεσμάτων ανάλογα με την επιμήκυνση του χρόνου ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης. (Tschuschke, 2007).

 

Στο Πανεπιστήμιο του Oslo της Νορβηγίας, αξιολογήθηκε η αποτελεσματικότητα της βραχείας και μακράς διάρκειας ψυχοδυναμικής ομαδικής ψυχοθεραπείας ως προς την αντίληψη εαυτού, σε μεικτό δείγμα εξωτερικών ασθενών. Χρησιμοποιήθηκε το Ερωτηματολόγιο Structural Analysis of Social Behavior Questionnaire αρχικά κατά τη φάση εισόδου και τρία χρόνια μετά. Διαπιστώθηκαν θετικές αλλαγές ως προς διάφορες παραμέτρους που περιγράφονται από το δοθέν ερωτηματολόγιο (Lorentzen, 2015).

 

Τα τελευταία χρόνια η ομαδική αναλυτική ψυχοθεραπεία χρησιμοποιείται με καλά αποτελέσματα και σε ασθενείς με προβλήματα διαφορετικά αυτών που συνήθως αντιμετωπίζονται ψυχοθεραπευτικά. Ο Daniel Anderson (2011) περιγράφει την εμπειρία του με ηλικιωμένους πάσχοντες από ήπια άνοια.

 

Όσον αφορά την ελληνική βιβλιογραφία υπάρχουν σημαντικά ερευνητικά δεδομένα για την αποτελεσματικότητα της ομαδικής αναλυτικής ψυχοθεραπείας συγκριτικά με άλλα είδη ομαδικών ψυχοθεραπειών. (Μωρόγιαννης, 1987).

 

Έχουν επίσης καταγραφεί παρατηρήσεις για την αποτελεσματική αντιμετώπιση ψυχωτικών συμπτωμάτων σε μία ομάδα ομαδικής αναλυτικής ψυχοθεραπείας αποτελούμενη από μέλη με διαφόρων τύπων ψυχοπαθολογία (Koukis, 2009).

 

 

 

Συζήτηση

 

Ο James Anthony (1971) περιέγραψε την ιστορία της ομαδικής ψυχοθεραπείας ως ‘ετερογενή, σύνθετη, διαλεκτική, συγκρουσιακή’ (μετάφραση δική μου). Ο Steinar Lorentzen (2006) βλέπει την ομαδική ανάλυση ως κλινική εφαρμογή– θεωρία, πρότυπο, τέχνη και δεξιότητα η οποία αναπτύχθηκε και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να θεραπεύσει ψυχιατρικές διαταραχές και να βελτιώσει ψυχολογικά προβλήματα. Ο Philip Flores (2010) περιγράφει τον τρόπο ανταπόκρισης του εγκεφάλου στην ομαδική ψυχοθεραπεία μέσω νευροπλαστικότητας. Για παράδειγμα, αριθμός συγκριτικών μελετών έδειξαν μεταβολικές αλλαγές σε περιοχές του εγκεφάλου, ομαλοποίηση κοιλιακών και νωτιαίων εγκεφαλικών δομών στα βασικά γάγγλια, την αμυγδαλή και τον ιππόκαμπο, και αυξημένη αιματική ροή κατά περιοχές στο μεταιχμιακό σύστημα, ως αποτέλεσμα ψυχολογικών παρεμβάσεων.

 

Βέβαια, η άνθιση τις τελευταίες δεκαετίες των ερευνών αποτελεσματικότητας της ομαδικής αναλυτικής ψυχοθεραπείας οφείλεται περισσότερο σε οικονομικά, παρά σε επιστημονικά κριτήρια. Συγκεκριμένα, το Βρετανικό Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS) τείνει από την δεκαετία του 70 να προσφέρει υπηρεσίες εγκεκριμένες από το NICE (National Institute for Health and Clinical Excellence), επί τη βάσει τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων μελετών (David Kennard, 2011). Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, οι ασφαλιστικές εταιρείες απαιτούν μελέτες αποτελεσματικότητας προκειμένου να αποζημιώνουν ένα μέρος των συνεδριών ομαδικής αναλυτικής ψυχοθεραπείας. Έτσι, η AGPA (American Group Psychotherapy Association) στρέφεται προς την εγκαθίδρυση πρακτικών ομαδικής ψυχοθεραπείας βασισμένων σε αποδείξεις (Robert Klein, 2008). Η συνεργασία κλινικών και ερευνητών συχνά εμποδίζεται από αντιστάσεις, η προσπάθεια γεφύρωσης των οποίων αποβαίνει προς όφελος όλων και κυρίως των ασθενών (Marthe Horneland 2011). Η σιγουριά και η εμπιστοσύνη των θεραπευόμενων αυξάνει με τη συσσώρευση αντικειμενικών αποδείξεων για τη φύση και τον τρόπο λειτουργικής παρέμβασης της ομαδικής αναλυτικής ψυχοθεραπείας.

 

Σύμφωνα με τον Dieter Nitzgen η ομαδική ανάλυση θα μπορούσε να εξελιχθεί ώστε – στα περιορισμένα οικονομικά πλαίσια – να ικανοποιήσει τόσο τις ανάγκες διαφορετικών ασθενών, όσο και τις απαιτήσεις των υπηρεσιών υγείας (Nitzgen, 2006). Και παραθέτει την ακόλουθη φράση του Κορνήλιου Καστοριάδη: ‘Οι αναλυτές αγνοούν το κοινωνικό, αλλά το κοινωνικό δεν τους αγνοεί’ (Καστοριάδης, 1991).

 

Ο David Kennard προτείνει πέντε σημεία στρατηγικής παρέμβασης των ομαδικών αναλυτών: α) σύνδεση με τις υπηρεσίες β) δημιουργία υπηρεσίας η οποία θα απευθύνει άμεσα ερωτηματολόγια για να συμπληρώνουν οι ασθενείς, προκειμένου να αποδίδεται αποτελεσματικά η αξία της ομαδικής ανάλυσης γ) διακριτά κριτήρια ορισμού ομαδικής ανάλυσης δ) ομοφωνία μέτρων έκβασης μελετών ε) κινητοποίηση για δημιουργία συνεργατικών ερευνητικών μελετών (Kennard, 2011).

 

 

 

Συμπέρασμα

 

Η ομαδική αναλυτική ψυχοθεραπεία είναι θεραπευτική παρέμβαση δυναμικά εξελισσόμενη. Το προσδοκώμενο έργο είναι επομένως η διαλεκτική σύνθεση των ποικίλων θεωριών και ερευνητικών δεδομένων προς όφελος του πάσχοντος. Η ψυχοθεραπεία εννοείται πλέον ως επιστήμη (σύμφωνα με την ανεκπλήρωτη επιθυμία του Freud) αλλά και ως τέχνη (σύμφωνα με τον Ιπποκράτη).

 

 

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

  1. Καστοριάδης, Κ. (1991). Τα σταυροδρόμια του λαβυρίνθου. Εκδόσεις Ύψιλον. Αθήνα.

  2. Μωρόγιαννης, Κ. (1987, 2008). Συμβολή στη μελέτη των θεραπευτικών παραγόντων στην ομαδική ψυχοθεραπεία. Αθήνα.

  3. Anderson, D. (2011). Group analysis and dementia: reflections on conducting an analytic space. Group Analysis. 44 (4): 385-394.

  4. Anthony, E. J. (1971) ‘The History of Group Psychotherapy’, in H. I. Kaplan and B. J. Sadock (eds) Comprehensive Group Psychotherapy. Baltimore, MD: William and Wilkins.

  5. Anthony, E. J. (2016). ‘Historical Preview’, in J. R. Schlapobersky ‘From the Couch to the Circle’. Group Analytic Psychotherapy in Practice, pp. xxvii-xxxiii. Abingdon: Routledge.

  6. Blackmore, C. (2009). A Systematic Review of the Efficacy and Clinical Effectiveness of Group Analysis and Analytic/Dynamic Group Psychotherapy. The University of Sheffield.

  7. Blackmore, C., Tantam, D., Parry, G., et al. (2012). Report on a Systematic Review of the Efficacy and Clinical Effectiveness of Group Analysis and Analytic/Dynamic Group Psychotherapy. Group Analysis. 45 (1): 46-69.

  8. Bledin, K., Loat, M., Caffrey, A., et al. (2016). ‘Most Important Events’ and Therapeutic Factors: An evaluation of Inpatient Groups for People with Severe and Enduring Mental Health Difficulties. Group Analysis. 49 (4): 398-413.

  9. Dalal, F. (2016). Group analysis in the time of austerity: neo – liberalism, managerialism and evidence – based research. Group Analysis. 50 (1): 35-54.

  10. Flores P. J. (2010). Group psychotherapy and neuro-plasticity: an attachment theory perspective. International Journal of Group Psychotherapy 60 (4): 546-570.

  11. Foulkes, S.H. and Anthony, E.J. (1984). Group Psychotherapy. The Psychoanalytical Approach. London: Maresfield reprints.

  12. Friedman, R. (2014). Group Analysis Today – Developments in Intersubjectivity. Group Analysis. 47 (3): 194-200.

  13. Horneland, M., Bornes D. S., Hobye K., et al. (2011) Can the clinician – researcher gap be bridged? Experiences from a randomized clinical trial in analytic/dynamic group psychotherapy. Group Analysis. 45 (1): 84-98.

  14. Kennard, D. (2011). Can group therapy survive NICE? A wider perspective on the systematic review. Group Analysis. 45 (1): 116-123.

  15. Klein, R. (2008). Special Issue. Practice guidelines for group psychotherapy: toward the integration of science and service. International Journal of Group Psychotherapy, 58 (4): 439-586.

  16. Koukis A. (2009). Depression in psychosis and the therapeutic impact of the group-analytic group. Psychosis. 1:2, 167-177.

  17. Lorentzen, S. (2006). Contemporary Challenges for Research in Group Analysis. Group Analysis. 39 (3): 321-340.

  18. Lorentzen, S., Fjeldstad, A., Ruud, T., et al. (2015). The Effectiveness of Short- and Long-Term Psychodynamic Group Psychotherapy on Self-Concept: Three Years Follow-Up of a Randomized Clinical Trial. International Journal of Group Psychotherapy. 65 (3): 362-385.

  19. Nitzgen, D. (2006). Contemporary clinical challenges of group analysis. Group Analysis. 39 (3): 295-303.

  20. Pines, M. (2015). Steps Towards A Basic Theory of Groups. Group Analysis. 48 (2): 120-125.

  21. Shulman, S., Rozen-Zvi, R., Almog, Z., et al. (2017). Effects of group psychotherapy on young adults’ romantic and career functioning. Group Analysis. 50 (1): 70-90.

  22. Tschuschke, V., Anbeh, T., Kiencke, P. (2007). Evaluation of Long-term Analytic Outpatient Group Therapies. Group Analysis. 40 (1): 140-159.

 

 

 

Σημείωση:

 

Η ανασκόπηση αυτή παρουσιάστηκε λεπτομερώς για πρώτη φορά στο Εισαγωγικό Σεμινάριο του Ε.Δ.Ο.Α. την 28/4/2017.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Copyright © 2024 ΕΔΟΑ

Powered by Olon Systems